Noord verandert en de Noord/Zuidlijn zal die transformatie alleen maar versnellen. De lokale politiek heeft de opdracht om tweedeling in het stadsdeel te voorkomen.
Mijn broer en ik zijn opgegroeid in Landsmeer en voor ons was Noord vanzelfsprekend. Natuurlijk gingen we ook naar de ‘stad’, zoals we de andere kant van het IJ noemden, onze opa en oma woonden daar. Maar boodschappen deden we op het Mosplein, en voor de V&D en de Hema, gingen we naar het Buikslotermeerplein.
Op de middelbare school, in de stad, kwam ik erachter dat mijn klasgenoten, veelal uit het Centrum of Zuid, nog nooit in Noord waren geweest. Waarom zouden ze ook.
In 2004 ging ik werken bij Het Parool. Als we over Noord schreven, dan ging het vaak over werkloosheid, armoede, sociale problemen.
Het omslagpunt was in mei 2005. Een ondernemer met wie ik wel eens koffie dronk, raadde mij aan een projectontwikkelaar te bellen die met leuke dingen bezig was op het NDSM-terrein. De voormalige scheepswerf kende ik goed, vanaf ons dakterras in Landsmeer konden we de beroemde NDSM-kraan zien en soms, bij de juiste windrichting, hoorden we de toeter voor de schaft. Althans, zo herinner ik het mij.
Maar de werf was vervallen en ik zag niet direct wat deze projectontwikkelaar daar voor leuks kon gaan doen. Hij vertelde mij over MTV, IDTV en ID&T die hun hoofdkantoren naar dit onontgonnen deel van Amsterdam wilden halen, al sprak de projectontwikkelaars liever over ‘ongerept en avontuurlijk’.
Het leidde tot een voorpagina van Het Parool op 7 mei 2005, met als kop: ‘showtime op NDSM-terrein’. Een historische kop, want niet eerder waren Noord en ‘showtime’ of andere equivalenten van ‘show’, ‘feest’ of ‘evenementen’ in één zin terechtgekomen.
De transformatie van het NDSM-terrein zorgde voor een omslag in Noord en voor een omslag in het imago van Noord. Het stadsdeel trok in razend tempo nieuwe trekpleisters, horeca en bedrijven, zoals de Goudfazant, filmbedrijven in Pand Noord, filmmuseum Eye, de wijk Overhoeks en al die creatieve bedrijven die hier naartoe kwam. De veranderingen gingen snel, me als klapstuk de transformatie van het voormalige Shell-gebouw tot A’dam Toren met restaurants, kantoren en waanzinnig uitzicht vanaf het dak. De toon van de artikelen over Noord veranderde. Het stadsdeel heeft nog altijd sociaal-economische achterstanden, maar hé; daar gebeurt wel wat.
Dan de Noord/Zuidlijn. Deze nieuwe metrolijn heeft geen goede pers, nooit gehad. Logisch, gezien de overschrijdingen, vertragingen en verzakkingen. De Noord/Zuidlijn zorgde voor een politiek bloedbad. Geert Dales was als wethouder verantwoordelijk voor het definitieve besluit en wordt tot op de dag van vandaag herinnerd aan de overschrijdingen. Als hij inderdaad voorzitter wordt van 50Plus, dan is dat karwei voor hem een makkie in vergelijking met wat hij in die tijd heeft doorstaan in Amsterdam. Tjeerd Herrema zou het allemaal anders doen, maar nieuwe financiële tegenvallers leidden tot zijn aftreden als wethouder. Dat Eric Wiebes nu als minister het hoofdpijndossier rondom de gaswinning in Groningen voortvarend afwikkelt, komt door zijn ervaringen in Amsterdam met de Noord/Zuidlijn. Daarvan ben ik overtuigd. Wethouders die de nieuwe metrolijn in Amsterdam overleven, kunnen daarna alles aan. Pieter Litjens is nu nog verantwoordelijk voor de Noord/Zuidlijn en ook hij kampte met tegenvallers. Sharon Dijksma komt op het perfecte moment binnen als nieuwe wethouder Verkeer en vervoer: zij hoeft de lijn alleen nog maar te openen.
Maar we weten ook dat de negativiteit rondom de nieuwe metrolijn snel verdwijnt als die eenmaal rijdt. Zo verging het ook de musea in Amsterdam, die lange tijd dicht bleven. Maar toen die eenmaal weer open gingen, waren we al die vertragingen snel vergeten. Daarom is het goed dat Bas Kok in zijn nieuwe boek Metromorfose vooruit kijkt: hoe verandert deze metrolijn stadsdeel Noord?
Dat de Noord/Zuidlijn veel voor Noord gaat betekenen, is nu al te zien aan de beginhalte bij Elzenhagen. Rondom dat station ontstaat een nieuwe wijk. Ik denk dat de Noord/Zuidlijn vooral de veranderingen die al in gang zijn gezet, zal versnellen. En dat brengt nieuwe problemen met zich mee. Eerder dit jaar kopte Het Parool dat de volkswijken in Noord verdwijnen en dat de helft van de nieuwe huurders en kopers student dan wel hoogopgeleide werkenden zijn. De veryupping van hun stadsdeel is een grote kopzorg voor veel Noorderlingen.
De opwaardering van buurten als Noord – in wetenschappelijk jargon heet dit proces gentrificatie – wordt in het begin omarmd, met de komst van nieuwe wijken, publiekstrekkers en horeca. Al snel volgt een omslagpunt. De groeiende populariteit zal leiden tot hogere prijzen, waardoor oorspronkelijke bewoners niet meer kunnen profiteren. Ik zie het in mijn eigen Spaarndammerbuurt al gebeuren. Opwaardering is een proces dat kan leiden tot uitsluiting: niet alle bewoners profiteren mee. Wat dat betreft zijn de zorgen van de Noordelingen terecht en is er aan het nieuwe stadsbestuur om te voorkomen dat Noord verder ten prooi valt aan tweedeling.
Dit is een verkorte weergave van de speech die ik gaf bij de presentatie van het boek Metromorfose, hoe de Noord/Zuidlijn Amsterdam verandert.
Valt al met al dus niet te rijmen met de Participatiesamenleving. Het gaat gewoon ouderwets weer zo zijn dat de oorspronkelijke bewoners richting Purmerend en dat soort stadjes waar je nog niet dood gevonden wilt worden moeten vertrekken. Niks participeren. En ook dat gaat de gemeente niet oplossen. Hebben ze simpelweg geen belang bij.
Verder is de NZ lijn natuurlijk een gedrocht van jewelste. Zeker voor Noorderlingen die dan ver zullen moeten reizen om de de NZ lijn te pakken. Ben je ook nog eens meer geld kwijt en je mag vaker overstappen. En wat Bas Kok betreft. Zijn rooskleurige verhaaltjes zijn eveneens nergens op gebaseerd. Gewoon idealistische lariekoek. Ik zie het eerder nog gebeuren dat Noorderlingen massaal op de vuist gaan en yuppen wegjagen dan dat het hier een soort nieuwe centrum wordt. Mensen die 15 jaar geleden niet in Noord wilden wonen moeten nu niet de hypocriet gaan uithangen. Bakjes ecologische, fair trade koffie van een of andere boer uit Heelverwegistan zuipen omdat je er zo goed bij voelt is typisch gedrag voor verknipte mensen en dat komt dan in Noord wonen? Blijf weg. Echt. Beter voor eenieder.
De Noord-Zuidllijn zorgt voor nog meer tweedeling in de stad dan hier beschreven. Met de komst van deze lijn wordt de rest van het openbaar vervoer slechter en slechter. Steeds meer bus- en tramlijnen zullen worden opgeheven, verlegd of ingekort worden. Ook zullen er steeds meer bus- en tramhaltes verdwijnen.Het meest significante vind ik de opheffing van de lijn 16 en het opheffen van de tramhaltes van de 16 en 24 bij de AlbertCuijpmarkt. Welke aan het pluche gekleefde bestuurder maakt het wat uit dat mensen die hun boodschappen op deze markt hebben gedaan 100den meters extra moeten zuelen met zware boodschappentassen. Noord-Zuidlijn erbij, dan ok, maar daarvoor de rest van het tram en busnet verkwanselen? NEE